พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร ที่สมเด็จพระพุฒาจารย์ (หม่อมเจ้ากระจ่าง อรุโณ) | พระสังฆาธิการ

พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร ที่สมเด็จพระพุฒาจารย์


 
ประสูติ ๒๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๓๘๖
อายุ ๕๘ ปี
ผนวช พ.ศ. ๒๔๐๖
สิ้นพระชนม์ ๒๘ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๔๔
สถิต วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม ราชวรวิหาร
ท้องที่ กรุงเทพมหานคร
สังกัด ธรรมยุติกนิกาย


VIEW : 1,323

เพิ่ม/แก้ไขข้อมูล

พระประวัติ


     พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร ที่สมเด็จพระพุฒาจารย์ มีพระนามเดิมว่า หม่อมเจ้าชายกระจ่าง เป็นพระโอรสลำดับที่ ๓ ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าลดาวัลย์ กรมหมื่นภูมินทรภักดี ประสูติแต่หม่อมหรั่ง ในรัชกาลที่ ๓ เมื่อวันอาทิตย์ แรม ๑๒ ค่ำ เดือน ๓ ปีขาล จ.ศ. ๑๒๐๔ ซึ่งตรงกับวันที่ ๒๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๓๘๕ (นับแบบปัจจุบันตรงกับ พ.ศ. ๒๓๘๖) เวลา ๕:๒๓ น. ที่วังถนนราชินีและถนนมหาราชตรงที่เป็นกระทรวงเศรษฐการหรือกระทรวงพานิชย์ปัจจุบัน (ปัจจุบันเป็นมิวเซียมสยาม) เป็นพระเชษฐาในพระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าอุบลรัตนนารีนาค พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาคนารีรัตน์ ในรัชกาลที่ ๕ และพระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา ในรัชกาลที่ ๗


บรรพชาอุปสมบท

     เมื่อปีมะเส็ง พ.ศ. ๒๔๐๐ ขณะพระชันษา ๑๖ ปี ได้ผนวชเป็นสามเณรที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยมีพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นบวรรังษีสุริยพันธุ์ เป็นพระอุปัชฌาย์ พระอริยมุนี (ทับ พุทฺธสิริ) เป็นพระศีลาจารย์ ผนวชแล้วประทับที่วัดโสมนัสราชวรวิหารจนพระชันษาครบ ๒๐ ปีจึงลาผนวชเพื่อทำการสมโภชตามประเพณีเป็นเวลา ๓ วัน แล้วจึงอุปสมบทที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ในเดือน ๘ ปีกุน พ.ศ. ๒๔๐๖ โดยมี พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นบวรรังษีสุริยพันธุ์เป็นพระอุปัชฌาย์ พระพรหมมุนี (ทับ พุทฺธสิริ) เป็นพระกรรมวาจาจารย์ ได้รับพระนามฉายาว่า "อรุโณ"

     ต่อมาทรงทำทัฬหีกรรมที่วัดโสมนัสวิหาร โดยมี สมเด็จพระวันรัตน์ (ทับ พุทฺธสิริ) เป็นพระอุปัชฌาย์ พระจันทรโคจรคุณ (ยิ้ม จนฺทรํสี) วัดมกุฏกษัตริยารามราชวรวิหาร เป็นพระกรรมวาจาจารย์ ผนวชแล้วประทับที่วัดโสมนัสวิหารจนถึง พ.ศ. ๒๔๑๓ จนพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้สร้างวัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม จึงได้รับนิมนต์มาเป็นเจ้าอาวาสรูปแรกและจำพรรษาที่นี่ตราบสิ้นพระชนม์


การศึกษา

     เมื่อทรงพระเยาว์ ทรงศึกษาอักขรสมัยภาษาไทยและภาษาบาลีที่วัง เมื่อบรรพชาแล้วศึกษาพระปริยัติธรรมในสำนักสมเด็จพระพุฒาจารย์ (เขียว จนฺทสิริ) วัดราชาธิวาสราชวรวิหาร และพระธรรมราชานุวัตร (ต่าย วารโณ) วัดเสนาสนารามราชวรวิหาร ขณะทั้ง ๒ รูปยังเป็นมหาเปรียญ และทรงสอบที่พระที่นั่งสุทไธสวรรยปราสาท ได้เปรียญธรรม ๕ ประโยค ในปี พ.ศ. ๒๔๐๗ ขณะยังเป็นสามเณร และได้รับพระราชทานตาลปัตรพื้นตาดเปรียญ ๕ ประโยคมาแต่ครั้งนั้น


พระกรณียกิจ

     พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร ทรงเป็นเจ้าอาวาสวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามพระองค์แรก จึงมีพระภาระสำคัญในการอำนวยการก่อสร้างพระอารามให้ยิ่งใหญ่สวยงามสมเป็นพระอารามหลวงประจำรัชกาล ได้เป็นพระอุปัชฌาย์ให้กับกุลบุตรที่เป็นพระราชวงศ์หลายพระองค์ รวมทั้งเป็นคณปูรกะและพระอภิบาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเมื่อคราวผนวชในปี พ.ศ. ๒๔๑๖ ทรงเป็นกรรมการเถรสมาคมคณะธรรมยุตชุดแรก ทรงเป็นแม่กองตรวจชำระพระสุตตันตปิฎกในการจัดพิมพ์พระไตรปิฎกฉบับ ร.ศ. ๑๑๒ เป็นพระผู้ก่อตั้งและอุปถัมภ์โรงเรียนวัดราชบพิธเมื่อปีระกา สัปตศก จุลศักราช ๑๒๔๗ ตรงกับ รัตนโกสิทร์ศก ๑๐๔ หรือปี พ.ศ. ๒๔๒๘ ดังปรากฏหลักฐานรายชื่อโรงเรียนวัดราชบพิธ อยู่ในหนังสือราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๑ หน้า ๑๓๙ ทรงเป็นผู้ช่วยอธิบดีในการสอบไล่พระไตรปิฎกในปี พ.ศ. ๒๔๓๗ และในปี พ.ศ. ๒๔๔๓ ได้รับโปรดเกล้าฯ ให้เป็นอธิบดีในการสอบพระปริยัติธรรม ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม

ตำแหน่ง

ฝ่ายปกครอง

พ.ศ. ๒๔๑๒ - ๒๔๔๔  เป็น เจ้าอาวาสวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร
 เจ้าคณะอรัญวาสีและเจ้าคณะใหญ่คณะกลาง

การสิ้นพระชนม์


     พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร ที่สมเด็จพระพุฒาจารย์ ประชวรด้วยพระโรคเดียวกับพระขณิษฐาคือพระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าอุบลรัตนนารีนาค กรมขุนอรรควรราชกัลยา เมื่อทรงทราบว่าพระอัครชายาเธอพระองค์นั้นสิ้นพระชนม์ (ในวันที่ ๑๕ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๔๔) ทำให้ทรงสลดพระทัยจนพระอาการทรุดลงตาม มีพระอาการวิงเวียน อาเจียน อ่อนเพลีย เสียดพระนาภี พระบังคลผิดปกติ เสวยพระกระยาหารไม่ได้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงติดตามพระอาการอย่างใกล้ชิดโดยตลอด พระอาการยังทรงกับทรุดจนกระทั่งสิ้นพระชนม์ด้วยพระโรคอุจจาระธาตุพิการ เมื่อวันเสาร์ที่ ๒๘ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๔๔ แรม ๓ ค่ำ เดือนอ้าย ปีฉลู สิริพระชันษาได้ ๕๘ ปี ๓๐๖ วัน ดำรงสมณเพศได้ ๓๙ พรรษา ได้รับพระราชทานเพลิงพระศพ ณ พระเมรุท้องสนามหลวง เมื่อวันที่ ๑๐ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๔๕

สมณศักดิ์


๘ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๑๓ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาหม่อมเจ้าพระกระจ่าง อรุโณ เป็น พระราชาคณะ มีราชทินนามว่า หม่อมเจ้าพระอรุณนิภาคุณากร
๒๖ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๓๐ เลื่อนสมณศักดิ์เสมอยศพระธรรมไตรโลก
๑๐ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๓๐ ทรงได้รับสถาปนาเป็น พระวรวงษเธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร สุนทรวิสุทธิพรต อาคาริยยศราชวรพงษ ธำรงสมณคุณวิบุลยศักดิ อรรคปริยัติอรรถโกศล โสภณธรรมาลังการภูสิต คณฤศราธิบดี ทรงศักดินา ๓๐๐๐ ไร่ มีสมณศักดิ์เสมอพระพรหมมุนี
๒๙ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๓๖ ทรงได้รับโปรดเกล้าฯ เพิ่มพระอิศริยยศเป็น พระราชาคณะเจ้าคณะรองคณะธรรมยุติกนิกาย มีราชทินนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระวรวงษ์เธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร สุนทรวิสุทธิพรต อาคาริยยศราชวรพงษ์ ธำรงสมณคุณวิบุลยศักดิ์ อรรคปริยัติอรรถโกศล วิมลธรรมยุติกคณานุนายก สาสนดิลกบพิตร
๒๗ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๔๓ ทรงได้รับเลื่อนสมณศักดิ์เป็น สมเด็จพระราชาคณะเจ้าคณะอรัญวาสีและเจ้าคณะใหญ่คณะกลาง มีราชทินนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระวรวงษ์เธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร สุนทรวิสุทธิพรต อาคาริยยศราชวรพงษ ธำรงสมณคุณวิบุลยศักดิ อรรคปริยัติอรรถโกศล วิมลยติโยคนายก สาสนดิลกบพิตร ที่สมเด็จพระพุฒาจารย์ อเนกสถานปรีชา สัปตวิสุทธจริยาสมบัติ ไตรปิฎกอรรถธรรมโกศล วิมลธุตคุณ ศิริสุนทรพรตจาริก อรัญญิกคณาธิปัติ มัชฌิมคณิศร บวรสังฆาราม คามวาสี อรัญวาสีบพิตร

ที่มา


ทำเนียบพระราชาคณะชาติภูมิกรุงเทพมหานคร
wikipedia.org


แจ้งเพิ่มข้อมูล info@sangkhatikan.com

www.sangkhatikan.com สร้างขึ้นเพื่อให้ผู้ที่สนใจ ศึกษาข้อมูล และเป็นที่รวบรวมข้อมูลพระสังฆาธิการทั่วประเทศ
ทางผู้จัดทำขออนุญาติ เจ้าของรูปและข้อมูลทุกท่าน ที่นำมาเผยแพร่

พระสังฆาธิการ : sangkhatikan.com
สำนักงานweb : วัดสำโรงเหนือ อำเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ ๑๐๑๓๐
E-mail : info@sangkhatikan.com
Facebook