|
VIEW : 1,509
เพิ่ม/แก้ไขข้อมูลพระประวัติ
พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร ที่สมเด็จพระพุฒาจารย์ มีพระนามเดิมว่า หม่อมเจ้าชายกระจ่าง เป็นพระโอรสลำดับที่ ๓ ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าลดาวัลย์ กรมหมื่นภูมินทรภักดี ประสูติแต่หม่อมหรั่ง ในรัชกาลที่ ๓ เมื่อวันอาทิตย์ แรม ๑๒ ค่ำ เดือน ๓ ปีขาล จ.ศ. ๑๒๐๔ ซึ่งตรงกับวันที่ ๒๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๓๘๕ (นับแบบปัจจุบันตรงกับ พ.ศ. ๒๓๘๖) เวลา ๕:๒๓ น. ที่วังถนนราชินีและถนนมหาราชตรงที่เป็นกระทรวงเศรษฐการหรือกระทรวงพานิชย์ปัจจุบัน (ปัจจุบันเป็นมิวเซียมสยาม) เป็นพระเชษฐาในพระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าอุบลรัตนนารีนาค พระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าเสาวภาคนารีรัตน์ ในรัชกาลที่ ๕ และพระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา ในรัชกาลที่ ๗
บรรพชาอุปสมบท
เมื่อปีมะเส็ง พ.ศ. ๒๔๐๐ ขณะพระชันษา ๑๖ ปี ได้ผนวชเป็นสามเณรที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยมีพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นบวรรังษีสุริยพันธุ์ เป็นพระอุปัชฌาย์ พระอริยมุนี (ทับ พุทฺธสิริ) เป็นพระศีลาจารย์ ผนวชแล้วประทับที่วัดโสมนัสราชวรวิหารจนพระชันษาครบ ๒๐ ปีจึงลาผนวชเพื่อทำการสมโภชตามประเพณีเป็นเวลา ๓ วัน แล้วจึงอุปสมบทที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ในเดือน ๘ ปีกุน พ.ศ. ๒๔๐๖ โดยมี พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นบวรรังษีสุริยพันธุ์เป็นพระอุปัชฌาย์ พระพรหมมุนี (ทับ พุทฺธสิริ) เป็นพระกรรมวาจาจารย์ ได้รับพระนามฉายาว่า "อรุโณ"
ต่อมาทรงทำทัฬหีกรรมที่วัดโสมนัสวิหาร โดยมี สมเด็จพระวันรัตน์ (ทับ พุทฺธสิริ) เป็นพระอุปัชฌาย์ พระจันทรโคจรคุณ (ยิ้ม จนฺทรํสี) วัดมกุฏกษัตริยารามราชวรวิหาร เป็นพระกรรมวาจาจารย์ ผนวชแล้วประทับที่วัดโสมนัสวิหารจนถึง พ.ศ. ๒๔๑๓ จนพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้สร้างวัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม จึงได้รับนิมนต์มาเป็นเจ้าอาวาสรูปแรกและจำพรรษาที่นี่ตราบสิ้นพระชนม์
การศึกษา
เมื่อทรงพระเยาว์ ทรงศึกษาอักขรสมัยภาษาไทยและภาษาบาลีที่วัง เมื่อบรรพชาแล้วศึกษาพระปริยัติธรรมในสำนักสมเด็จพระพุฒาจารย์ (เขียว จนฺทสิริ) วัดราชาธิวาสราชวรวิหาร และพระธรรมราชานุวัตร (ต่าย วารโณ) วัดเสนาสนารามราชวรวิหาร ขณะทั้ง ๒ รูปยังเป็นมหาเปรียญ และทรงสอบที่พระที่นั่งสุทไธสวรรยปราสาท ได้เปรียญธรรม ๕ ประโยค ในปี พ.ศ. ๒๔๐๗ ขณะยังเป็นสามเณร และได้รับพระราชทานตาลปัตรพื้นตาดเปรียญ ๕ ประโยคมาแต่ครั้งนั้น
พระกรณียกิจ
พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร ทรงเป็นเจ้าอาวาสวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามพระองค์แรก จึงมีพระภาระสำคัญในการอำนวยการก่อสร้างพระอารามให้ยิ่งใหญ่สวยงามสมเป็นพระอารามหลวงประจำรัชกาล ได้เป็นพระอุปัชฌาย์ให้กับกุลบุตรที่เป็นพระราชวงศ์หลายพระองค์ รวมทั้งเป็นคณปูรกะและพระอภิบาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเมื่อคราวผนวชในปี พ.ศ. ๒๔๑๖ ทรงเป็นกรรมการเถรสมาคมคณะธรรมยุตชุดแรก ทรงเป็นแม่กองตรวจชำระพระสุตตันตปิฎกในการจัดพิมพ์พระไตรปิฎกฉบับ ร.ศ. ๑๑๒ เป็นพระผู้ก่อตั้งและอุปถัมภ์โรงเรียนวัดราชบพิธเมื่อปีระกา สัปตศก จุลศักราช ๑๒๔๗ ตรงกับ รัตนโกสิทร์ศก ๑๐๔ หรือปี พ.ศ. ๒๔๒๘ ดังปรากฏหลักฐานรายชื่อโรงเรียนวัดราชบพิธ อยู่ในหนังสือราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๑ หน้า ๑๓๙ ทรงเป็นผู้ช่วยอธิบดีในการสอบไล่พระไตรปิฎกในปี พ.ศ. ๒๔๓๗ และในปี พ.ศ. ๒๔๔๓ ได้รับโปรดเกล้าฯ ให้เป็นอธิบดีในการสอบพระปริยัติธรรม ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม
ตำแหน่ง
ฝ่ายปกครอง
| พ.ศ. ๒๔๑๒ - ๒๔๔๔ | เป็น เจ้าอาวาสวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร |
| เจ้าคณะอรัญวาสีและเจ้าคณะใหญ่คณะกลาง |
การสิ้นพระชนม์
พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร ที่สมเด็จพระพุฒาจารย์ ประชวรด้วยพระโรคเดียวกับพระขณิษฐาคือพระอรรคชายาเธอ พระองค์เจ้าอุบลรัตนนารีนาค กรมขุนอรรควรราชกัลยา เมื่อทรงทราบว่าพระอัครชายาเธอพระองค์นั้นสิ้นพระชนม์ (ในวันที่ ๑๕ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๔๔) ทำให้ทรงสลดพระทัยจนพระอาการทรุดลงตาม มีพระอาการวิงเวียน อาเจียน อ่อนเพลีย เสียดพระนาภี พระบังคลผิดปกติ เสวยพระกระยาหารไม่ได้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงติดตามพระอาการอย่างใกล้ชิดโดยตลอด พระอาการยังทรงกับทรุดจนกระทั่งสิ้นพระชนม์ด้วยพระโรคอุจจาระธาตุพิการ เมื่อวันเสาร์ที่ ๒๘ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๔๔ แรม ๓ ค่ำ เดือนอ้าย ปีฉลู สิริพระชันษาได้ ๕๘ ปี ๓๐๖ วัน ดำรงสมณเพศได้ ๓๙ พรรษา ได้รับพระราชทานเพลิงพระศพ ณ พระเมรุท้องสนามหลวง เมื่อวันที่ ๑๐ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๔๕
สมณศักดิ์
|
๘ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๑๓ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาหม่อมเจ้าพระกระจ่าง อรุโณ เป็น
พระราชาคณะ
มีราชทินนามว่า หม่อมเจ้าพระอรุณนิภาคุณากร
|
|
๒๖ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๓๐
เลื่อนสมณศักดิ์เสมอยศพระธรรมไตรโลก
|
|
๑๐ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๓๐ ทรงได้รับสถาปนาเป็น
พระวรวงษเธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร สุนทรวิสุทธิพรต อาคาริยยศราชวรพงษ ธำรงสมณคุณวิบุลยศักดิ อรรคปริยัติอรรถโกศล โสภณธรรมาลังการภูสิต คณฤศราธิบดี
ทรงศักดินา ๓๐๐๐ ไร่ มีสมณศักดิ์เสมอพระพรหมมุนี
|
|
๒๙ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๓๖ ทรงได้รับโปรดเกล้าฯ เพิ่มพระอิศริยยศเป็น
พระราชาคณะเจ้าคณะรองคณะธรรมยุติกนิกาย
มีราชทินนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระวรวงษ์เธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร สุนทรวิสุทธิพรต อาคาริยยศราชวรพงษ์ ธำรงสมณคุณวิบุลยศักดิ์ อรรคปริยัติอรรถโกศล วิมลธรรมยุติกคณานุนายก สาสนดิลกบพิตร
|
|
๒๗ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๔๓ ทรงได้รับเลื่อนสมณศักดิ์เป็น
สมเด็จพระราชาคณะเจ้าคณะอรัญวาสีและเจ้าคณะใหญ่คณะกลาง
มีราชทินนามตามจารึกในพระสุพรรณบัฏว่า พระวรวงษ์เธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร สุนทรวิสุทธิพรต อาคาริยยศราชวรพงษ ธำรงสมณคุณวิบุลยศักดิ อรรคปริยัติอรรถโกศล วิมลยติโยคนายก สาสนดิลกบพิตร ที่สมเด็จพระพุฒาจารย์ อเนกสถานปรีชา สัปตวิสุทธจริยาสมบัติ ไตรปิฎกอรรถธรรมโกศล วิมลธุตคุณ ศิริสุนทรพรตจาริก อรัญญิกคณาธิปัติ มัชฌิมคณิศร บวรสังฆาราม คามวาสี อรัญวาสีบพิตร
|